Położenie Jaworzyny

Położenie geograficzne

Gmina Jaworzyna Śląska przynależy administracyjnie od 1 stycznia 1999 r. do województwa dolnośląskiego i powiatu świdnickiego. Omawiany obszar położony jest w środkowej części Przedgórza Sudeckiego, pomiędzy masywem Ślęży na wschodzie, a krawędzią środkowej części Sudetów - na południowym zachodzie. Geologicznie rejon Jaworzyny Śląskiej leży w obrębie tak zwanego bloku przedsudeckiego, składającego się z trzech elementów strukturalnych:
    1. południowo-wschodniego (fragment gór prekambryjskich)
    2. północnego-imbramowickiego (zbudowanego z zieleńców i amfibolitów)
    3. środkowego (stanowi go granitowy masyw Strzegom - Sobótka, wykształcony w hercyńskich czasach górotwórczych)
Występowanie tak wielu form fizyczno-geograficznych wynika ze struktury i rzeźby terenu, którą tworzą pogórza z resztkami zrównań i ilastych osadów pochodzących z okresu zlodowaceń (trzeciorzędowych i plejstoceńskich). Na powierzchni tego obszaru znajduje się kaolin oraz czerwona zwietrzelina składająca się z  magnezu, żelaza i niklu. Teren gminy opada do wysokości 272 m. nad poziomem morza na południowym zachodzie do 191 m n.p.m. na północnym wschodzie. Przez omawiany obszar przepływają dwa większe cieki wodne - na zachodzie rzeka Pełcznica i na północy, na krótkim odcinku będącym granicą administracyjną, rzeka Strzegomka.

Klimat

Klimat obszaru gminy Jaworzyna Śląska, zaliczany do przedgórskiego, określa się jako umiarkowany - wilgotny. Odznacza się chłodniejszymi latami i cieplejszymi zimami, co zbliża go do łagodnego klimatu Sudetów. Zimy łagodzi wzrost prądów oceanicznych, zaś efekt wiatrów fenowych podnosi temperatury jesieni i przedzimia. Okresy ciepłe, przypadające na miesiące letnie, charakteryzują się średnią wilgotnością. Opady w tym czasie wahają się w granicach 100-120 mm dla miesiąca lipca. Średnia ich suma w półroczu ciepłym wynosi 500-600 mm. Miesiące zimowe odznaczają się wysoką wilgotnością. Dla stycznia opady wynoszą: 30-40 mm, a dla półrocza zimnego 200-300 mm. Bilans wodny omawianego obszaru dla okresu ciepłego wynosi 40-60 mm, zaś dla zimnego 100-150 mm. Obfite opady powodują przepełnienie deszczówką zbiorników retencyjnych. Ten stan rzeczy nie stanowi zagrożenia powodziowego dla całego obszaru gminy. W 1997 roku w czasie powodzi na Dolnym Śląsku zalaniu uległy w gminie dwie wioski: Milikowice i Pastuchów.

Gleby

Na obszarze gminy Jaworzyna Śląska, przeważają gleby orne pszenne, głównie III i IV klasy bonitacyjnej.
Ich podatność na erozję jest słaba, a przeznaczenie przeważnie rolnicze. Skład opiera się w głównej mierze na czerwonych zwietrzelinach skalno-krystalicznych i kaolinie. Są to przede wszystkim urodzajne gleby żwirowe i gliniaste, dla których skałę macierzystą stanowią utwory lessowate. Najbardziej żyzne z nich (iły trzeciorzędowe) występują w okolicach miasta Jaworzyna Śląska.

Szata roślinna

Według podziału geobotanicznego Dolnego Śląska gmina Jaworzyna Śląska wchodzi w skład Działu Sudeckiego i leży na pograniczu Wzgórz Strzegomskich i Przedgórza Sudeckiego oraz na części Równiny Świdnickiej. Od strony północnej przedmiotowy obszar otaczają: Wzgórza Imbramowickie, Równina Kącka i Wzgórza Strzegomskie. Od południowego zachodu jest to Obniżenie Podsudeckie i Kotlina Dzierżoniowska. Od wschodu - Ślęża ze Wzgórzami Kiełczyńskimi i część Kotliny Dzierżoniowskiej. Walory szaty roślinnej nie są duże. Powodu istniejącego stanu rzeczy należy szukać w dalekiej historii. Gmina Jaworzyna Śląska, podobnie jak całe Przedgórze Sudeckie, ze względu na urodzajną glebę i możliwość szybkiego pozyskania drewna opałowego pozbawiona została pierwotnych lasów i roślinności już we wczesnym średniowieczu. Świadczy o tym obecny wtórny charakter i skład florystyczny skupisk zieleni z przeważającą liczbą gatunków liściastych. Lasy na obszarze gminy stanowią 3,25% powierzchni terenu, to jest 498ha, z czego na miasto przypada 12ha. Większe kompleksy leśne, poza Jaworzyna Śląska, znajdują się w zachodniej części gminy, tuż za wsiami Nowy Jaworów i Pasieczna. Przeważającymi gatunkami leśnymi są: osika, wierzba, jesion, lipa, dąb. Pozostałe takie jak brzoza, klon, jawor, robinia akacjowa występują rzadziej. Skromne skupiska drzew i zarośli zachowały się na stokach wzgórz, nad potokami oraz rzekami. Potencjalna roślinność naturalna, która przetrwała, należy do typu określanego jako grądy środkowoeuropejskie (łac. Galio Carpinetum) i grądy subkontynentalne (łac. Tilia Carpinetum) z odmianą śląsko-wielkopolską, formą niżową oraz serią żyzną. Na obszarach podmokłych i korytach byłych rzek lub na terenach towarzyszących ciekom wodnym,
można spotkać drobne skupiska zieleni. Zalicza się do nich łęgi jesionowo-wiązowe, zbiorowiska o charakterze przejściowym i łęgowe lasy wiązowe. Roślinność niska występująca na terenie gminy nie odbiega gatunkowo od tej, która porasta obszar Dolnego Śląska i zalicza się do następujących typów roślinności:
    - eurosyberyjska np. goździk pyszny (Dianthus superbus)
    - środkowoeuropejska np. gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holoska), turzyca zwisła (Carex Pendula)
    - atlantycka np. tojeść gajowa
    - subpolarna np. ostrożeń siwy (Cirsium carum)

Świat zwierzęcy

Fauna gminy Jaworzyna Śląska jest uboga z powodu wyniszczenia lasów i łąk. Spotyka się tu w większości zespół typowy dla pół uprawnych z przedstawicielami świata zwierzęcego takimi jak: zające szaraki, dzikie króliki, nornice, chomiki, krety, lisy, łasice, jeże zachodnie, kląskawki, koszatki, mysikróliki, polniki północne, sarny. Z ptaków występują: zięby, sójki, sikorki, mysikróliki, bociany białe, bociany czarne, gawrony, kuropatwy, przepiórki, skowronki, płochacze i pokrzywnice. Natomiast nie występują już na przedmiotowym obszarze wielki drapieżniki takie jak wilki, żbiki czy niedźwiedzie, o których wspominają opracowania z XVII i XVIII wieku.

 

Zasoby naturalne

Od lat funkcjonowanie przemysłu na obszarze gminy Jaworzyna Śląska związane jest z występowaniem w strukturze geologicznej omawianego terenu cennych surowców mineralnych. Są to przede wszystkim naturalne złoża skalne, pochodzące z okresu czwartorzędu: łupki ilaste, mułowce piaszczyste, kwarcyty, lidytyty i wapienie. W chwili obecnej do udokumentowanych i  zatwierdzonych zasobów kruszywa naturalnego należą złoża:
    - "Stary Jaworów - Piaskownia" (596 tys. t) - zasoby zatwierdzone decyzją Wojewody Wałbrzyskiego nr 220/96
    - "Stary Jaworów I" (505 tys. t)
    - "Nowy Jaworów I" (2164 tys. t) - zasoby zatwierdzone decyzją Wojewody Wałbrzyskiego nr 273/97
a także złoże surowca kaolinowego "Stefan" w Bolesławicach (3043 tys. t), zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z 1 grudnia 1985 r. Górnicze obszary występowania zasobów kruszywa naturalnego znajdują się również w okolicach wiosek Czechy i Witków. Występujące cenne złoża surowcowe ceramiki szlachetnej i kruszyw nie są jednak wykorzystywane przez Fabrykę
Porcelany Stołowej "Karolina" w Jaworzyna Śląskiej. Wymienione zasoby znalazły zastosowanie w procesie produkcyjnym materiałów budowlanych. Dzięki eksploatacji kamienia, w każdej z miejscowości gminy funkcjonują zakłady jego obróbki i punkty sprzedaży gotowych wyrobów kamieniarskich.
Na omawianym obszarze, poniżej 200 m. głębokości, występują wody mineralne o wysokiej jakości i bogatym składzie, które swoje walory zawdzięczają lokalizacji w utworach czwartorzędu. Korzystna lokalizacja geograficzna gminy Jaworzyna Śląska ma znaczący wpływ nie tylko na aktywność społeczno-
gospodarczą omawianego obszaru, ale również na jego atrakcyjność turystyczną. Mimo widocznego braku lasów i wzniesień teren gminy jest malowniczy. Jego walory klimatyczno-topograficzne oraz dobre skomunikowanie przemawia za rozbudową obsługi ruchu turystycznego w postaci hoteli, pensjonatów czy gospodarstw agroturystycznych. Obiecujące pod tym względem są wsie posiadające zabytkowe kompleksy pałacowo-parkowe, a zwłaszcza zamek w Bagieńcu i w Piotrowicach Świdnickich.
Łagodny charakter klimatu występującego na obszarze analizowanej gminy w połączeniu z korzystnymi pod względem bonitacyjnym glebami, sprzyja rodzajom dotychczas stosowanych upraw. Wspomniane gleby posiadają wysoką jakość i podlegają ochronie, co należy uwzględnić przy ewentualnych procesach inwestycyjnych. Szata roślinna jak i świat zwierzęcy omawianego obszaru nie są urozmaicone pod względem jakościowym. Naturalne surowce mineralne, które występują na przedmiotowym obszarze i terenach sąsiednich, tworzą bazę surowcową dla istniejącego przemysłu. Zasoby kruszywa naturalnego w gminie Jaworzyna Śląska obliczane są obecnie na 3265 tys. ton, zaś surowca kaolinowego na 3043 tys. ton. Wielkość wspomnianych złóż pozwala na sprzedaż wydobywanych zasobów innym zakładom produkcji porcelany i armatury sanitarnej. Warunki naturalne predystynują gminę Jaworzyna Śląska do funkcjonowania na jej obszarze takich dziedzin gospodarki jak: rolnictwo, przemysł rolno-spożywczy, wydobywczy i  ceramiczny, komunikacja oraz turystyka.




Wstecz