Położenie Jaworzyny
Położenie
geograficzne
Gmina Jaworzyna Śląska przynależy administracyjnie od 1 stycznia 1999 r. do
województwa dolnośląskiego i powiatu świdnickiego. Omawiany obszar położony jest w
środkowej części Przedgórza Sudeckiego, pomiędzy masywem Ślęży na wschodzie, a
krawędzią środkowej części Sudetów - na południowym zachodzie. Geologicznie rejon
Jaworzyny Śląskiej leży w obrębie tak zwanego bloku przedsudeckiego, składającego
się z trzech elementów strukturalnych:
1. południowo-wschodniego (fragment gór prekambryjskich)
2. północnego-imbramowickiego (zbudowanego z zieleńców i
amfibolitów)
3. środkowego (stanowi go granitowy masyw Strzegom - Sobótka,
wykształcony w hercyńskich czasach górotwórczych)
Występowanie tak wielu form fizyczno-geograficznych wynika ze struktury i rzeźby terenu,
którą tworzą pogórza z resztkami zrównań i ilastych osadów pochodzących z okresu
zlodowaceń (trzeciorzędowych i plejstoceńskich). Na powierzchni tego obszaru znajduje
się kaolin oraz czerwona zwietrzelina składająca się z magnezu, żelaza i niklu.
Teren gminy opada do wysokości 272 m. nad poziomem morza na południowym zachodzie do 191
m n.p.m. na północnym wschodzie. Przez omawiany obszar przepływają dwa większe cieki
wodne - na zachodzie rzeka Pełcznica i na północy, na krótkim odcinku będącym
granicą administracyjną, rzeka Strzegomka.
Klimat
Klimat obszaru gminy Jaworzyna Śląska, zaliczany do przedgórskiego, określa się jako
umiarkowany - wilgotny. Odznacza się chłodniejszymi latami i cieplejszymi zimami, co
zbliża go do łagodnego klimatu Sudetów. Zimy łagodzi wzrost prądów oceanicznych,
zaś efekt wiatrów fenowych podnosi temperatury jesieni i przedzimia. Okresy ciepłe,
przypadające na miesiące letnie, charakteryzują się średnią wilgotnością. Opady w
tym czasie wahają się w granicach 100-120 mm dla miesiąca lipca. Średnia ich suma w
półroczu ciepłym wynosi 500-600 mm. Miesiące zimowe odznaczają się wysoką
wilgotnością. Dla stycznia opady wynoszą: 30-40 mm, a dla półrocza zimnego 200-300
mm. Bilans wodny omawianego obszaru dla okresu ciepłego wynosi 40-60 mm, zaś dla zimnego
100-150 mm. Obfite opady powodują przepełnienie deszczówką zbiorników retencyjnych.
Ten stan rzeczy nie stanowi zagrożenia powodziowego dla całego obszaru gminy. W 1997
roku w czasie powodzi na Dolnym Śląsku zalaniu uległy w gminie dwie wioski: Milikowice
i Pastuchów.
Gleby
Na obszarze gminy Jaworzyna Śląska, przeważają gleby orne pszenne, głównie III i IV
klasy bonitacyjnej.
Ich podatność na erozję jest słaba, a przeznaczenie przeważnie rolnicze. Skład
opiera się w głównej mierze na czerwonych zwietrzelinach skalno-krystalicznych i
kaolinie. Są to przede wszystkim urodzajne gleby żwirowe i gliniaste, dla których
skałę macierzystą stanowią utwory lessowate. Najbardziej żyzne z nich (iły
trzeciorzędowe) występują w okolicach miasta Jaworzyna Śląska.
Szata
roślinna
Według podziału geobotanicznego Dolnego Śląska gmina Jaworzyna Śląska wchodzi w
skład Działu Sudeckiego i leży na pograniczu Wzgórz Strzegomskich i Przedgórza
Sudeckiego oraz na części Równiny Świdnickiej. Od strony północnej przedmiotowy
obszar otaczają: Wzgórza Imbramowickie, Równina Kącka i Wzgórza Strzegomskie. Od
południowego zachodu jest to Obniżenie Podsudeckie i Kotlina Dzierżoniowska. Od wschodu
- Ślęża ze Wzgórzami Kiełczyńskimi i część Kotliny Dzierżoniowskiej. Walory
szaty roślinnej nie są duże. Powodu istniejącego stanu rzeczy należy szukać w
dalekiej historii. Gmina Jaworzyna Śląska, podobnie jak całe Przedgórze Sudeckie, ze
względu na urodzajną glebę i możliwość szybkiego pozyskania drewna opałowego
pozbawiona została pierwotnych lasów i roślinności już we wczesnym średniowieczu.
Świadczy o tym obecny wtórny charakter i skład florystyczny skupisk zieleni z
przeważającą liczbą gatunków liściastych. Lasy na obszarze gminy stanowią 3,25%
powierzchni terenu, to jest 498ha, z czego na miasto przypada 12ha. Większe kompleksy
leśne, poza Jaworzyna Śląska, znajdują się w zachodniej części gminy, tuż za
wsiami Nowy Jaworów i Pasieczna. Przeważającymi gatunkami leśnymi są: osika, wierzba,
jesion, lipa, dąb. Pozostałe takie jak brzoza, klon, jawor, robinia akacjowa występują
rzadziej. Skromne skupiska drzew i zarośli zachowały się na stokach wzgórz, nad
potokami oraz rzekami. Potencjalna roślinność naturalna, która przetrwała, należy do
typu określanego jako grądy środkowoeuropejskie (łac. Galio Carpinetum) i grądy
subkontynentalne (łac. Tilia Carpinetum) z odmianą śląsko-wielkopolską, formą
niżową oraz serią żyzną. Na obszarach podmokłych i korytach byłych rzek lub na
terenach towarzyszących ciekom wodnym,
można spotkać drobne skupiska zieleni. Zalicza się do nich łęgi jesionowo-wiązowe,
zbiorowiska o charakterze przejściowym i łęgowe lasy wiązowe. Roślinność niska
występująca na terenie gminy nie odbiega gatunkowo od tej, która porasta obszar Dolnego
Śląska i zalicza się do następujących typów roślinności:
- eurosyberyjska np. goździk pyszny (Dianthus superbus)
- środkowoeuropejska np. gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria
holoska), turzyca zwisła (Carex Pendula)
- atlantycka np. tojeść gajowa
- subpolarna np. ostrożeń siwy (Cirsium carum)
Świat
zwierzęcy
Fauna gminy Jaworzyna Śląska jest uboga z powodu wyniszczenia lasów i łąk. Spotyka
się tu w większości zespół typowy dla pół uprawnych z przedstawicielami świata
zwierzęcego takimi jak: zające szaraki, dzikie króliki, nornice, chomiki, krety, lisy,
łasice, jeże zachodnie, kląskawki, koszatki, mysikróliki, polniki północne, sarny. Z
ptaków występują: zięby, sójki, sikorki, mysikróliki, bociany białe, bociany
czarne, gawrony, kuropatwy, przepiórki, skowronki, płochacze i pokrzywnice. Natomiast
nie występują już na przedmiotowym obszarze wielki drapieżniki takie jak wilki, żbiki
czy niedźwiedzie, o których wspominają opracowania z XVII i XVIII wieku.
Zasoby
naturalne
Od lat funkcjonowanie przemysłu na obszarze gminy Jaworzyna Śląska związane jest z
występowaniem w strukturze geologicznej omawianego terenu cennych surowców mineralnych.
Są to przede wszystkim naturalne złoża skalne, pochodzące z okresu czwartorzędu:
łupki ilaste, mułowce piaszczyste, kwarcyty, lidytyty i wapienie. W chwili obecnej do
udokumentowanych i zatwierdzonych zasobów kruszywa naturalnego należą złoża:
- "Stary Jaworów - Piaskownia" (596 tys. t) - zasoby
zatwierdzone decyzją Wojewody Wałbrzyskiego nr 220/96
- "Stary Jaworów I" (505 tys. t)
- "Nowy Jaworów I" (2164 tys. t) - zasoby zatwierdzone
decyzją Wojewody Wałbrzyskiego nr 273/97
a także złoże surowca kaolinowego "Stefan" w Bolesławicach (3043 tys. t),
zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z 1 grudnia 1985 r. Górnicze
obszary występowania zasobów kruszywa naturalnego znajdują się również w okolicach
wiosek Czechy i Witków. Występujące cenne złoża surowcowe ceramiki szlachetnej i
kruszyw nie są jednak wykorzystywane przez Fabrykę
Porcelany Stołowej "Karolina" w Jaworzyna Śląskiej. Wymienione zasoby
znalazły zastosowanie w procesie produkcyjnym materiałów budowlanych. Dzięki
eksploatacji kamienia, w każdej z miejscowości gminy funkcjonują zakłady jego obróbki
i punkty sprzedaży gotowych wyrobów kamieniarskich.
Na omawianym obszarze, poniżej 200 m. głębokości, występują wody mineralne o
wysokiej jakości i bogatym składzie, które swoje walory zawdzięczają lokalizacji w
utworach czwartorzędu. Korzystna lokalizacja geograficzna gminy Jaworzyna Śląska ma
znaczący wpływ nie tylko na aktywność społeczno-
gospodarczą omawianego obszaru, ale również na jego atrakcyjność turystyczną. Mimo
widocznego braku lasów i wzniesień teren gminy jest malowniczy. Jego walory
klimatyczno-topograficzne oraz dobre skomunikowanie przemawia za rozbudową obsługi ruchu
turystycznego w postaci hoteli, pensjonatów czy gospodarstw agroturystycznych.
Obiecujące pod tym względem są wsie posiadające zabytkowe kompleksy pałacowo-parkowe,
a zwłaszcza zamek w Bagieńcu i w Piotrowicach Świdnickich.
Łagodny charakter klimatu występującego na obszarze analizowanej gminy w połączeniu z
korzystnymi pod względem bonitacyjnym glebami, sprzyja rodzajom dotychczas stosowanych
upraw. Wspomniane gleby posiadają wysoką jakość i podlegają ochronie, co należy
uwzględnić przy ewentualnych procesach inwestycyjnych. Szata roślinna jak i świat
zwierzęcy omawianego obszaru nie są urozmaicone pod względem jakościowym. Naturalne
surowce mineralne, które występują na przedmiotowym obszarze i terenach sąsiednich,
tworzą bazę surowcową dla istniejącego przemysłu. Zasoby kruszywa naturalnego w
gminie Jaworzyna Śląska obliczane są obecnie na 3265 tys. ton, zaś surowca kaolinowego
na 3043 tys. ton. Wielkość wspomnianych złóż pozwala na sprzedaż wydobywanych
zasobów innym zakładom produkcji porcelany i armatury sanitarnej. Warunki naturalne
predystynują gminę Jaworzyna Śląska do funkcjonowania na jej obszarze takich dziedzin
gospodarki jak: rolnictwo, przemysł rolno-spożywczy, wydobywczy i ceramiczny,
komunikacja oraz turystyka.
Wstecz